KIRSAL YAŞAM VE YAPILAR - YURT YAPIMI ÇATKILAR KAPLAMALAR.

Eskiden insanlar yani ilk önceleri, barınak için  buldukları herhangi bir ağacı kullanıyorlarmış. Gerçekten arkeolojik kanıtlar böyle söylüyor, muhtemelen ilk zamanlar ustalıklar çok fazla gelişmemiş, fakat daha sonraları her ağacın en iyi görev yapacağı alanlar belirlenmiş. Antik kazılar ve buluntular, her ağacın ihtiyaç doğrultusunda doğru seçildiğini gösteriyor. Buradan şöyle bir sonuç çıkarabiliriz, elimizde ne varsa kullandığımızda eğer doğru planlarsak bir şey olmaz. Ama biraz daha ince elemek istiyorsak malzemelerin özellikleri bellidir ve doğru malzemeyi kullanmak her zaman daha güvenilir ve konforlu olacaktır.

Eğer Yurt üreticilerine başvurursanız size artık ahşap iskeletler ile uğraşmadıklarını söyleyeceklerdir. Aydın Nazilli’de atadan dededen yurt imalatı yapan 3-5 firma halen yaşamlarını sürdürebilmekte. Yalnız bu firmalar artık turistik işletmelere çalıştıkları için yapım tekniklerini değiştirmişler. Çelik iskelet üzerine  kıl  dokuma üstüne cam yünü yalıtım, sonrasında su geçirmez branda ve en dış katmana yine kıl dokuma kumaş kullanıyorlar. İnternetten araştırma yaptığınızda kolaylıkla ulaşabilirsiniz.

Eğer geleneksel bir yurt yapmak istiyorsanız 1,5-2 cm. en, 3-4 cm. genişliğe sahip çıtaları baklava deseni oluşturacak bir biçimde ızgara yapmakla işe başlamanız gerekiyor. Bu baklava görünümlü ızgara yurdunuzun iskeleti olacaktır. Günümüzde en kolay çam ağacı bulacaksınız. Çamlar yumuşak ağaçlar olduklarından duvar çıtalarınızda budak olmamasına özen göstermelisiniz. Budakları ağacınızdaki delikler olarak görmelisiniz. Buralar en zayıf noktalardır ve muhtemelen çıta kadar ince malzemelerde çok çabuk kırılacaklardır.

Satıcının düşen budak, düşmeyen budak gibi söylemlerine güvenmeyin. Kerestedeki budaklar, kerestelerden farklı oranlarda kururlar. Bu yüzden zaman içinde budaklar kerestenin içinden  düşerler ve orada kocaman bir delik oluşmasına sebep olurlar. Her budak düşmez, kalın ebatlı kerestelerde maliyetten kaçmak için bazen düşmeyen budaklı malzemeleri kullanırız. Malzemenin kalite sınıfları zaten budaklı olması ile doğrudan etkilidir. Fakat çıka kadar ince kalınlıklarda maalesef bu geçerli değildir. Düşsün yada düşmesin budaklı malzemelerden uzak durmalısınız. Daha sağlam bir çatkı malzemesi istiyorsanız kayın gibi geniş yapraklı ağaçları tercih edebilirsiniz. Son derece sağlam olacaklardır. Kestane ağacı fazla esner, meşe ise çok çabuk çatlayacak bir ağaçtır. Eğer bol ormanlı bir araziye sahipseniz, işin aslı 3-4 cm. çapında 3,5-4 metre boyunda yeni sürgün geniş yapraklı ağaçları toplayabilirsiniz. Bu işlem aslında en hayırlısıdır. Hem ana ağaçların dibinden çıkan fazlalıkları budamış olursunuz, hem de son derece sağlam malzemeler elde edersiniz. Ağaç budaması ve bakımı kış aylarında yapılmalı ve kesilen dalların kabukları bekletilmeden soyulmalıdır. Yağışlı ve soğuk havada malzemeler daha uzun sürede sağlıklı kuruyacaklardır.

Daha büyük bir yurda sahip olmak istiyorsanız, ahşap dikmeler ile iskelet sistemini sağlamlaştırmalısınız. Çapları 5-6 metreden daha büyük olan yurtlarda ben bu yöntemi tavsiye ediyorum. Çatısı yüksek ve daha da büyük yurtlarda ise kubbeyi taşıyan orta direkler kullanılır.

Yurtlardaki en önemli detay duvar iskeletinin en alt ve en üst noktasından geçen çelik kuşaklardır. Bunlar ufak yurtlarda kalın galvaniz kaplamalı tel olabilir. İşinizi sağlama almak istiyorsanız çelik örme kablo kullanmak akıllıca olur. Bu tip örme kabloların muhtelif kalınlıkları var. Üstelik gerilmeleri ve sabitlenmeleri tellerden çok daha kolaydır.  Teller kubbenin baskısı altında ahşap iskeletin çiçek gibi açılmasına karşı tek dayanaktır. Kubbe çıtalarına ve iskelete sağlam monte edilmelidirler.  Klasik çatkılı yurtlarda pencere genellikle olmaz. Yapı iskeletine açılacak her delik sağlamlığı bozacaktır. Kapılar ile keresteler ile desteklenir.

Günümüzde çadır kaplama malzemelerinin neredeyse bir sonu yok gibi. Yurtların ışık alması için cam netliğinde akrilik malzemeler pencere gelmesi planlanan yerlere kaplama brandasına dikilebilmekte. Böylelikle Yurt duvarlarına müdahale edilmemektedir. Asıl olan el dokuması kıl kumaşlardır. El dokuması kumaşlar ilk yağmurda içeriye su alacaklar, fakat bir kere su ile doyup şiştiklerinde asla su geçirmeyeceklerdir. Yurtlarda yaşayanların yıllık rutin işleri yurt kumaşlarını tamir etmek, yeni kumaşlar dokumak ve kaplama kumaşını bir kaç kat yaparak kalın geçirimsiz bir tabakayı sürekli muhafaza etmeye çalışmaktır. Tahmin ediyorum ki hiç birimizin böyle bol vakti yok. Üstelik kumaşların ham maddesi artık çok pahalı, yurtlarda yaşamak için hayvancılığa başlamayacaksanız alternatif malzemelere yönelmek bana akıllıca geliyor.

Dış katmanda yelken bezleri yeterince geçirimsiz ve dayanıklı bir malzemedir ve kıl kumaşlarda daha ucuzdur. Ömrü kıl kumaşlar gibi en az 4-5 yıldır. Tabi bulunduğunuz iklim önemli bir etken. Bu iki malzeme de nefes alır. Eğer nefes almayan bir malzeme kullanmak isterseniz işiniz çok kolay. Yaklaşık benzer ömürlere sahip ve çok ucuz brandalar var. Brandalar farklı kalitelerde ve fiyatlarda. Kamyon örtüsü olarak kullanılanları orta kalitedeler. Daha zayıf olan olanları ise saman balyalarının örtülmesi için üretilen en ucuz branda modelleri üstelik bu tip brandalar, hazır dikili ve bağlama halkalı olarak ta satışa sunulmakta.

Yalıtım kısmına gelecek olursak, en doğal sağlıklı yalıtım malzemesi keçeler. Endüstriyel olanları, sentetik elyaftan üretilen ve atık malzemenin geri dönüştürülmesi ile  elde edilen malzemeler yani aslında keçe bile değiller. Sağlıklı olduklarını da düşünmüyorum. Yünden yapılmış tepme keçeler 1cm. gibi bir kalınlıkta inanılmaz yalıtım sağlarlar. Biz yıllardır kullanıyoruz ve çok memnunuz. Eğer keçe kullanmayı planlıyorsanız bir üretici bulmanız gerekiyor.

Kıl dokumalar ikinci sırada ki sağlıklı yalıtım malzemeleri. Bir kaç kat olması gerektiği dışında bir sıkıntıları yok. Eğer keçe ve kıl dokumaları dış cephede kullanacaksanız ağırlıklarının 6 katı kadar su emdiklerini unutmayın. Yurdunuz kış aylarında çok ağırlaşacaktır. Bu malzemelerin en büyük avantajları ise araya başka bir katman kullanılmasına gerek bırakmamalarıdır. Hem görüntüleri hem de görevleri gereği yeterlidirler.

Endüstriyel yalıtım malzemelerine gelecek olursak su geçirmeyen ve ısı yalıtımına destek olan birinci malzeme beton battaniyeleri, hava kabarcıkları bulunan sağlam plastik örtüler.  Su yalıtımında kullanılan muhtelif petrol içerikli örtüleri de sayabiliriz. Burada tavsiyem kalın plastikler yerine ince nem bariyerleri kullanmanız olacaktır. Nem bariyerleri sentetik olsalar da tek taraflı geçirgen malzemelerdir.

Cam yünü ise ince cam elyaflarının solunmaması gereken iyi bir ısı yalıtım malzemesi. Taş yünü de benzer bir malzeme. Avantajları küflenme mantar ve çürüme yapmamaları, sudan etkilenmemeleridir.

Eğer yurt yapmayı planlıyorsanız yurt dışında yapılmış örnekleri bolca incelemenizde fayda var. Her türlü malzeme ile yapılmış bir yurt görmeniz mümkün. Benim tavsiyem bütçe doğrultusunda olabildiğince sağlıklı bir yapı yapmak. Her 5 yılda bir çok pahalı olan doğal keçeyi dış katmandan söküp yenisini kaplamak muhtemelen mümkün değil. Fakat plastik deniz topuna dönüşmüş  bir yurdun yapılmasının da bir anlamı olmayacaktır. Yapının nefes alabiliyor olması son derece önemlidir. Bu tüm yapılar için geçerli ve genellikle ihmal edilen bir detay. Nefes almayan bir çatı yada duvar, çürümeye mahkum nemli bir bölge oluşturur. Nem  ısı yalıtımının en büyük düşmanıdır. Suyun iletkenliği yapının tüm sıcağını emerek dışarıya yollayacaktır. Dış katmanı su geçirmez bir malzeme ile kaplayacaksanız araya bir nem bariyeri koyup bir parça durumu dengelemeye çalışmanızda fayda var. Eğer uzun soluklu içinde yaşayacağınız büyük ebatlarda bir yurt inşa etmeyi planlıyorsanız iç ve dış katmanlar arasında bir boşluk bırakarak kubbe üst noktasından hava tahliye çıkışı bırakmanız gerekir. Bu iş biraz daha teknik bir inşa ve planlama gerektirse de sağlıklı olacaktır. Tekrar yinelemekte fayda görüyorum, bir yurt yapmayı planlıyorsanız mutlaka iyi bir araştırma yapmalısınız.

Hepinize kolay gelsin.

07/01/2017 tarihinde Yeşil Gazete Haftasonu ekinde yayınlanmıştır.

https://yesilgazete.org/blog/2017/01/07/kirsal-yasam-ve-yapilar-yurt-yapimi-2-huseyin-melih-asanli/